Plannen, organiseren en vooruitdenken. Door het leren schaken op jonge leeftijd zijn deze talenten tot meesterschap gevormd, is de overtuiging van Bianca de Jong-Muhren. Van deze drie competenties maakt ze dankbaar gebruik in haar rol als voorzitster van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond, een maatschappelijke carrière als financieel directeur, lid van de Raad van Toezicht voor een zorgorganisatie én moeder van twee kinderen (Casper van 3 en Fenna van 5). Een strategische blik op hoe schaken je vormt, het naderende jubileum en de toekomst van de KNSB.
Hoe schaken je vormt als kind
Eigenlijk merkte Bianca pas tijdens haar maatschappelijke carrière wat de schaaksport voor invloed heeft gehad op haar ontwikkeling ten opzichte van niet-schakers. Vanaf 5 jaar oud leerde zij schaken. Ze bleek erg getalenteerd en zat daarna twintig jaar in de schaakbubbel. Ze veroverde (inter)nationale titels en die van Vrouwelijk Grootmeester.
Eenmaal uit die bubbel merkte ze tijdens 10 jaar werken in de accountancy dat haar collega’s anders waren dan zij. “Ik ging ervan uit dat iedereen vooruitdacht, alle scenario’s (lees: varianten) belichtte, strategische afwegingen maakte en vanuit daar een plan maakte”. Ze lacht: “Iedereen keek me juist wat vreemd aan toen ze doorhadden dat ik dat allemaal deed, de meeste mensen zijn alleen bezig met wat op dat moment op hun bord ligt.”
Competenties
“Toen besefte ik dat mijn manier van denken was gevormd door als kind al veel te schaken. Natuurlijk heb je bepaalde talenten al van nature, maar door het schaken worden die zeker versterkt”. Zaken als analytisch inzicht, afwegingen maken, verbanden leggen en strategisch denken zijn competenties die altijd van pas komen. “Ik ben ervan overtuigd dat doordat ik als kind zoveel ben getraind, ik die bagage altijd meeneem. Wat je doet als kind, loopt door in de rest van je leven.”
Stel ieder kind krijgt schaakles op school. Wat zouden we dan zien? “Het is in het algemeen goed voor de concentratie en de schoolresultaten gaan omhoog, wijzen meerdere onderzoeken uit”, aldus Bianca. “Schaakles op de basisschool is natuurlijk wel anders dan jaren training op topniveau, maar ik denk dat er in de basis geleerd wordt op intellectueel, sociaal en creatief niveau.”
Ze licht de twee laatste punten toe: “Het sociale aspect; het omgaan met een tegenstander, het altijd geven van een hand en het omgaan met verlies en winst zijn dingen waar je later profijt van kunt hebben. Creatief in de zin dat je verbanden gaat leggen en een geheel eigen plan bedenkt hoe je kunt winnen”.
Plannetjes maken
Als moeder merkt ze het ook bij haar driejarige zoontje Casper. Die weet inmiddels de loop van de stukken en begint plannetjes te maken. Je merkt duidelijk het enthousiasme dat Bianca heeft wanneer ze over haar kinderen en schaken praat. “Het is zo mooi om te zien dat hij dan een plannetje heeft bedacht”, en ze voegt er lachend aan toe: “maar dan zegt hij wel ‘mama, jij mag dan niet die zet doen, want anders werkt het niet meer’ “.
Bianca oogt dankbaar als ze terugdenkt aan wat al die jaren topsport haar hebben gebracht. Haar stelling dat ze voorzitter van de bond is geworden om iets terug te kunnen doen, komt dan ook erg natuurlijk over. We maken van de gelegenheid dankbaar gebruik om haar daar eens goed naar te vragen. In 2023 viert de KNSB zijn 150-jarige bestaan en daarnaast is er veel beweging binnen de schaakbond: er wordt gewerkt aan een nieuw meerjarenbeleidsplan.
Jubileum
Aan de grote glimlach is te zien dat ze erg enthousiast wordt als we vragen naar het jubileum en hoe dat eruit komt te zien. “Ik mag nog niets verklappen, maar zeker is dat we het groots gaan vieren op 23 mei 2023. We organiseren rond die datum een ‘hoofdweek’ met allerlei festiviteiten, maar daarnaast zullen er gedurende het jaar ook genoeg activiteiten zijn”.
Een schaakfestival van een week klinkt als een erg mooi vooruitzicht, het hele jaar feest is natuurlijk helemaal mooi. Zullen we dan bijvoorbeeld starten met Tata in januari? Bianca begrijpt goed dat we uit nieuwsgierigheid graag nóg meer van de plannen willen weten, maar ze geeft geen krimp. “Binnenkort maken we vanzelf meer bekend, dus jullie moeten echt nog even geduld hebben.” We leggen ons er – voor nu – bij neer.
Wanneer het jubileum voor Bianca geslaagd is? Daar moet ze even over nadenken. Het typeert de schaakster, die liever haar woorden weegt en niet onbeslagen ten ijs komt. Ze parkeert de vraag dan ook even in een apart gedachtenhokje en we praten door over de geplande festiviteiten. Of beter gezegd: met wie gaan we dat dan allemaal vieren?
Inclusiviteit
Inclusiviteit is voor de voorzitster bij het jubileum belangrijk. “We moeten alle leden erbij betrekken, niet alleen de top of de jeugd. Dus via de regionale en bijzondere bonden willen we ook de clubs bereiken zodat we ook op lokaal niveau initiatieven kunnen ondersteunen. De voorzitster hoopt op lokale kartrekkers die mooie dingen bedenken. “Het staat of valt, zoals bijna altijd, met lokale initiatieven.”
Na deze wens keert Bianca nog terug op de eerdere vraag over wanneer het een geslaagd feest zou zijn geweest. “Ik denk dat het jubileum is geslaagd als we met zijn allen, met alle leden, het verleden hebben gevierd, stilstaan bij het heden en nieuw elan creëren zodat we over 50 jaar een nóg mooier feest kunnen vieren.”
De toekomst: het meerjarenplan
Over vijftig jaar een feest, dat lijkt ons – geheel in lijn der verwachting – ook al een goed idee. Maar gaat de bond de respectabele leeftijd van 200 jaar überhaupt wel halen? Bianca had de vraag niet verwacht, maar schrikt er ook niet van. Ze gelooft dat de bond dan gewoon bestaat. “Maar wel in een andere vorm dan nu, er zullen dingen moeten veranderen.”
In haar relatief nieuwe rol als voorzitster staat Bianca voor verschillende uitdagingen. De Corona epidemie, teruglopende ledenaantallen en de precieze rol van de KNSB. “Ik geloof in een toekomstbestendige sportbond, die minder intern is gericht en meer externe input vraagt. Vandaar ook dat we al onze leden proberen te betrekken bij het opstellen van ons meerjarenplan.”
Bianca gelooft dat door een breder draagvlak te creëren, de bond ook dichter bij zijn leden zal komen. “Dit betekent ook met zijn alleen minder naar het verleden kijken en juist nu samen om tafel gaan en plannen maken.” Net als de tijd, staan ook de ontwikkeling in het verenigingsleven niet stil. “En juist daarom willen wij dat iedereen meedenkt over hoe schaken er over vijftig jaar uitziet.”
Ondersteunen, faciliteren en verbinden
Het clubschaak verandert. Het is net als bij een hoop andere dingen; mensen willen on demand een activiteit kunnen doen of hun hobby kunnen uitoefenen. Online schaken is in dat opzicht net Netflix en dat heeft zijn voordelen. Ook zal het niet meer verdwijnen. “Dus moeten wij als KNSB kijken hoe wij hier onze leden kunnen ondersteunen, ook in het digitale tijdperk. Niet alleen met online schaken, maar ook met andere online content.”
“Wij als KNSB moeten, zeg ik op persoonlijke noot, minder zelf doen en meer faciliteren. Ondersteunen waar gevraagd, verbinden waar nodig en sturen in de grote strategische lijn.” Als voorbeeld neemt ze ChessFellow, een app die is gemaakt zodat mensen die willen schaken elkaar kunnen ontmoeten.
Een mooi initiatief waar we een samenwerking mee zijn aangegaan. “We delen kennis en verbinden tussen de maker en de leden. Dat is volgens mij waar onze kracht ligt. Die ligt niet in bijvoorbeeld zelf een app ontwikkelen. Dan schieten we ons doel totaal voorbij.” Bianca wil daarom graag zaken veranderen. Niet alleen, maar samen. Het valt op dat ze steeds de nadruk legt op het betrekken van zoveel mogelijk lagen en leden om samen vooruit te kunnen.
“Ook deze cultuurverandering moeten we samen maken als bestuur en bondsbureau. En dat kunnen we. Ik merk ook dat juist doordat we in het bestuur een goede representatie hebben in diversiteit en leeftijd, dat we dit ook realiteit kunnen maken. We zijn breed georiënteerd, hebben verschillende invalshoeken en komen daardoor samen tot betere besluiten.” Bianca hecht erg veel waarde aan diversiteit en draagt dat graag uit.
Meer Chessqueens
Als oud-voorzitster van de stichting ChessQueens is Bianca een voorstander van meer vrouwen in de schaakwereld. Dit wordt sowieso een punt in het meerjarenplan. “Van alle schakers is nu 7,5% vrouw. Bij de volwassenen maar 3%. Dat is toch veel te weinig en geen goede afspiegeling van de maatschappij?”
Hoe zorgen we er dan voor dat er meer dames komen schaken, is dan de logische vraag. “De clubavond bij een vereniging is sowieso aan het veranderen, maar ik denk dat als we meer vrouwen willen hebben in de schaakwereld dat dit misschien nóg wel meer zal moeten veranderen”.
Bianca gelooft dat dames in het algemeen net wat meer waarde hechten aan het sociale aspect van een clubavond of toernooi, terwijl mannen toch vaker primair voor hun schaakpartij komen. “Dus moeten we kijken hoe wij als KNSB kunnen faciliteren dat verenigingen hier iets mee kunnen doen. Hoe we dat gaan doen, dat weten we misschien nog niet. Maar het niet bespreken is zeker weten dat er niets gebeurt.”
The Queen’s Gambit
Meer meisjes en dames bij het schaken zijn natuurlijk van harte welkom. De serie The Queen’s Gambit was natuurlijk een hit en zorgde voor een flinke boost voor het schaken. Dankbaar daarvoor is Bianca zeker, al plaatst ze lachend een kanttekening: “Het is natuurlijk fenomenaal, maar Beth Harmon is misschien ook niet precies het rolmodel waar je wil dat meisjes naar opkijken”.
Een rol die ze wél ziet weggelegd voor jeugdwereldkampioene Eline Roebers en Machteld van Foreest. “Deze twee jonge wereldtoppers kunnen echt een mooi rolmodel zijn voor andere meisjes en daardoor zorgen dat meer meisjes gaan schaken”. Bianca wordt erg enthousiast en het lijkt erop alsof ze al voor zich ziet hoe haar doelen kunnen worden behaald.
“Haha, nee, zelf een goed potje schaken is echt al even geleden”, geeft ze direct toe. Met een maatschappelijke carrière, een jong gezin en het voorzitterschap van de KNSB, blijft er weinig tijd over om te schaken. Of althans, niet op het niveau waarop Bianca gewend was om te kunnen schaken.
Sociale aspect
“Omdat je niet meer dezelfde uren en energie in het uitoefenen van de sport kunt steken, merk je dat je gewoonweg je oude niveau niet meer haalt”, geeft ze aan. “Dat is voor iemand die erg competitief is erg frustrerend”, zegt ze lachend. Dus even geen serieuze toernooien meer, maar af en toe een kroegloperstoernooi of een rapidtoernooitje, niet toevalligerwijs toernooien waar het sociale aspect een groot belang speelt.
Om meteen haar brede lach eraan toe te voegen: “maar dan merk ik dat ik vrijwel direct weer zo graag wil winnen en net zo competitief ben”. Zoals ze eerder al zei ‘wat je als kind doet, loopt door in je leven’. Ook hier heeft ze over vooruitgedacht. “Als ik later in rustiger vaarwater kom, dan ga ik misschien wel weer serieus schaken”.
Doelen stellen
In Bianca zit de gedrevenheid van een topsportster om doelen te stellen en die ook te behalen. Weliswaar niet meer achter het bord, maar achter de bestuurstafel. Ze is zich uiteraard bewust dat zij als voorzitster aan zet is en haar tijd loopt. Haar plan is helder: we doen het, we doen het samen en we doen het goed. Daar moeten we ook voor durven te veranderen. Nu nog zorgen dat alle stukken samenwerken. Gelukkig bezit ze de competenties om deze uitdaging met vertrouwen aan te gaan. Op naar het 150-jarig bestaan. En nog veel langer.
