Knetterendste zetten komen van Henk van Putten

door Peter Boel

‘Knetterende letteren’ was een aantal jaren geleden een heel leuk literair programma op TV. Veel leuker dan ‘Brommer op zee’. In de zesde KNSB-ronde zagen we heel wat ‘knetterende zetten’, in de partijen maar ook in de analyses. Henk van Putten van het illustere Spassky’s-team won, als enige inzender en dus als enige niet-Meesterklasser van de shortlist, de prijs. Zijn aanvalsvoering – met zwart maar liefst – was op het scherpst van de snede en origineel. Van Putten krijgt als prijs het New In Chess-boek The Hidden Laws of Chess van Nick Maatman.

Juryrapport

Uit het juryrapport: “Van Putten boekte een overtuigende zege door de koningsaanval van Haan te counteren met een klassieke tegenaanval door het centrum. Het was fraai om te zien hoe zwart op de damevleugel begon met 16…b5!, vervolgens op de koningsvleugel de h-lijn dichthield met 18…g6!, toen door het centrum brak met de …De7-Dxe4 manoeuvre en uiteindelijk met het fraaie 28…Lh4+ vanaf de koningsvleugel de partij besliste. De arme witte koning werd van alle kanten op de korrel genomen en gaf zich één zet voor het mat gewonnen.”

Gertjan Haan – Henk van Putten

(Spassky’s-Assen (2A))

1.d4 c5

Irritante zet…

2.d5 e6 3.c4 exd5 4.cxd5 d6 5.Pc3 Pe7

Van Putten heeft zijn eigen alternatief voor de Benoni met …g6.

6.e4 Pg6 7.Pf3 Le7 8.Le3 0–0

9.h4!

En dan is dit de consequentie! Maar zwarts troef is dat hij veld e5 beheerst:

9…Pd7 10.h5 Pge5 11.Pxe5 Pxe5 12.Le2

12…f5?!

Joyeus!

13.f4?

En wit gaat in de fout. Sterk was 13.exf5! Lxf5 en nu pas 14.f4. Het verschil is dat na 14…Lh4+ 15.Kd2 hier zwart niet het veld g4 heeft voor zijn paard. Dat moet dus naar f7 en dan komt 16.g4 met materiaalwinst. Zwart heeft dan nog wel wat spel omdat de witte stelling helemaal open ligt.

13…Lh4+ 14.Kd2 Pg4 15.Lxg4 fxg4 16.f5

Ja, nu gaat g4 verloren, maar zwart heeft nu meer tijd voor de tegenaanval, en Van Putten aarzelt niet:

16…b5! 17.Dxg4 Lf6 18.h6

18…g6!

Deze dynamische zet werd geprezen door de juryleden. Wit moet weer één tempootje verliezen, en dat geeft zwart de mogelijkheid om aan te vallen.

19.Dg3 b4

Een pietepeuterig vlekje. Eerst 19…De7 was de beste zet.

20.Pd1?

Want nu had wit de verrassende tegenstoot 20.Pb5!. Met de dame op e7 zou dit winnend beantwoord worden met 20…Dxe4 21.Pxd6 Dxd5+, maar nu houdt het slaan met het paard op d6 de stelling net dicht genoeg, op overigens nogal onwaarschijnlijke wijze. Een voorbeeldvariantje: 20…Lxb2 21.Pxd6 La6 (natuurlijk geeft zwart zijn superloper niet voor de armzalige toren op a1, al is het alleen maar omdat hij g7 moet blijven dekken) 22.Lf4 (22.fxg6 De7! met de dreiging 23…Le5: 23.Pf5? Txf5! 24.exf5 De4 en zwart wint) 22…Tf6 23.Tac1 b3 24.axb3 Da5+ 25.Kd1…

(analysediagram)

… en u raadt het al: 25…Txd6! 26.Lxd6 Lxc1 27.Kxc1 Da1+ 28.Kc2 Da2+ 29.Kc3 Da5+ met eeuwig schaak.

20…De7 21.fxg6

De e-pion verdedigen hielp niet meer: 21.Pf2 Lxb2 22.Tae1 Df6 of 21.Df3 gxf5! 22.exf5 Lxf5! en het is reeds voorbij.

21…Dxe4 22.gxh7+ Kxh7 23.Dxd6 Lf5 24.Pf2

De zwarte koning staat veiliger dan de witte, ook na 24.Dc7+ Kh8.

24…Dc2+ 25.Ke1 Ld3 26.Dd7+ Kh8 27.Dg4 Tae8

Everybody joins the party!

28.Pd1

En nu staat alles klaar voor de elegante matvoering:

28…Lh4+!

Een fijne zet om uit te voeren, helemaal omdat het nu op g7 mat zou zijn.

29.g3 Lxg3 0-1

De ‘runner-up’ was deze keer de volgende partij:

Luuk Baselmans – Arthur de Winter

(De Stukkenjagers-Zukertort Amstelveen)

Dit was eigenlijk een partij die twee keer gewonnen moest worden, nadat de witspeler in kansrijke aanvalsstelling niet doorpakte en er een overambitieuze zet van de zwartspeler nodig was om het offergeweld alsnog te doen losbarsten. “Baselmans begon de partij zeer voortvarend, maar liet De Winter daarna helemaal terugkomen,” schreef het duo Willemze/Erwich.

1.e4 c5 2.Pf3 d6 3.Lb5+ Pd7 4.La4

Blijkbaar een verrassing, volgens het verslag van Sjoerd van Roon op Schaaksite.

4…Pgf6 5.0–0 e6

5…Pxe4 6.Te1 Pef6 7.d4 speelt niemand; wit heeft geweldige compensatie.

6.c4 Le7

Nu was nemen al beter omdat zwart verder is in zijn ontwikkeling, maar De Winter denkt er niet aan.

7.Pc3 0–0 8.d4 Pb6

Dit ziet er niet lekker uit. Natuurlijker was 8…cxd4 9.Pxd4 Pe5, maar zwart staat sowieso een beetje opgehokt.

9.e5! Pfd7?

9…dxe5 10.dxe5 Dxd1 11.Lxd1 Pfd7 12.b3 was prettig voor wit, vooral omdat de zwarte paarden zo onhandig staan. Maar beter was nog 9…Pg4, zoals ook Van Roon aangeeft, bijvoorbeeld 10.dxc5 Pxa4 11.Dxa4 Ld7 12.Dd1 Pxe5 13.cxd6 Pxf3+ 14.Dxf3 Lxd6 en zwart krijgt tenminste wat activiteit voor de pion.

10.Lc2 cxd4 11.exd6 Lxd6

11…dxc3 12.dxe7 Dxe7 13.Dd3 Pf6 14.Dxc3 was ook geen feest geweest.

12.Dxd4 Lc5 13.De4 g6 14.Lh6 Te8 15.Tad1

Allemaal ‘happy moves’ voor wit.

15…f5 16.Df4 Df6 17.Tfe1

17.Pb5 (Van Roon) had hier al een kwaliteit gewonnen, zo niet erger (17…e5 18.Dd2 Dc6 19.b4 Pxc4 20.Lb3 of 19…Lf8 20.c5 Dxb5 21.Lb3+ Kh8 22.Pg5). Maar dan was Luuk niet op de shortlist terechtgekomen.

17…e5 18.Dg3 a6 19.a4 Lb4 20.Lg5 Dg7 21.Dh4 e4

22.c5!?

De engine geeft hier al 22.Lxe4 fxe4 23.Txe4 als de meest overtuigende winst. Het instructieve daaraan is dat vrijwel alle overblijvende zwarte stukken niet meedoen.

22…Pxc5 23.Le3

23.Lf6 Df8 24.Ld4 en 25.Pg5 ziet er vernietigend uit, bv 24…exf3 25.Txe8 Dxe8 26.Df6.

23…Le6 24.Pg5 Lc4 25.a5?!

25…h6

Na wits wat onsamenhangende spel weet De Winter er nog een soort verdediging uit te peuren. De Roon geeft nog een betere variant met 25.Ld4.

26.axb6 hxg5 27.Lxg5 Ld3! 28.Lxd3 Pxd3 29.Te3 Pxb2?

Maar dit is de kat op het spek binden. Zwart moest echt nog even aan verdedigen denken met 29…Lxc3 30.bxc3 Dh7 of 29…Le7 30.Lxe7 Txe7 31.Pd5 Tf7, wat nu prima te doen was.

30.Lf6! g5 31.Tg3!

Die had De Winter misschien overzien. Na 31…gxh4 32.Txg7+ Kf8 33.Tdd7 Te7 34.Tgxe7 Lxe7 35.Txe7 blijft wit een stuk voor.

31…Dxf6 32.Txg5+ Kf8 33.Pd5 Tad8

34.Tg8+

Allemaal heel elegant, maar zoals de juryleden aangaven waren er hier meerdere winsten, bijvoorbeeld 34.Td4!?.

34…Kxg8 35.Pxf6+ Kf7 36.Dh5+! Ke6

36…Kxf6 verliest de toren op d8 via schaak op h4.

37.Td5!

Ook een aardige zet. Eveneens afdoende was 37.Txd8 Txd8 38.g4 Td1+ 39.Kg2 Kxf6 40.Dxf5+ en nu gaat het paard op b2 verloren.

37…Th8 38.Dxf5+ 1-0

Twee eervolle vermeldingen waren er voor twee gerenommeerde routiniers: Ivan Sokolov en Stan van Gisbergen.

Ivan Sokolov – Warre de Waele

(Kennemer Combinatie-HWP Sas van Gent)

Een hele strakke overwinning van Sokolov in zijn favoriete Nimzo-Indiër, schreef de jury. Willemze en Erwich vonden deze partij net iets te eenzijdig om voor een schoonheidsprijs in aanmerking te komen.

1.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.e3 0–0 5.Ld3 d5 6.a3 Lxc3+ 7.bxc3 dxc4 8.Lxc4 c5 9.Pe2

De favoriete paardontwikkeling van Sokolov in dit soort stellingen.

9…Dc7 10.Ld3 Pc6 11.f4

En dit is waarom!

11…Td8

Een interessant moment. Stockfish vindt deze zet aan de langzame kant en prefereert 11…b6 . De aardige pointe is dat zwart nu op 12.Pg3 (12.0–0 Pe7 en 13…Lb7 geeft zwart wat druk) misschien 12…cxd4 13.cxd4 Pxd4 heeft, al ziet dat er nogal krom uit na 14.Lb2 (14.exd4? Dc3+) 14…Pf5 15.Lxf6.

12.0–0 b6 13.Pg3 Lb7

Ook hier was de flexibele verdedigingszet 13…Pe7 beter.

14.Lb2 Pd5 15.Df3 Pde7

Dit kost veel tijd, en nu staat het verkeerde paard op e7! Ivan profiteert onmiddellijk:

16.Dh5 f5

Na 16…g6 17.Dg5 kan wit gaan rollen met e3-e4, f4-f5 en zonodig nog h2-h4-h5. De tekstzet creëert een andere zwakte.

17.Lc4 Pd5 18.e4!

Hoogste tijd om de boel open te gooien.

18…fxe4 19.Pxe4 h6 20.f5 cxd4

21.fxe6 Pe5

Na 21…dxc3 is 22.Lxc3 Pxc3 23.Tf7! De5 24.Pf6+! de meest aantrekkelijke winst.

22.Lb3 Pe7

Na 22…dxc3 is nu 23.Tac1 het simpelst, bv 23…Tf8 24.Txf8+ Txf8 25.Txc3! en alle diagonalen gaan open.

23.cxd4 Lxe4 24.Tac1 Db8

25.Tfe1

Ook 25.d5 gevolgd door 26.Lxe5, en 25.Tce1 waren winnend. Net als in meerdere partijen uit deze ronde was het openbreken beslissend; daarna konden de witspelers naar hartelust graaien in een grabbelton vol winstvarianten.

25…Ld5 26.Txe5 Lxb3 27.Df7+ Kh7 28.d5 Tg8 29.Dxe7 1-0

Stan van Gisbergen – Sjoerd van Roon

(De Stukkenjagers-Zukertort Amstelveen)

Het siert Sjoerd van Roon dat hij zijn vrij uitvoerige wedstrijdverslag schreef ondanks het feit dat hij zelf een harde nederlaag had geleden. Ook hier staken de vele alternatieve witte winsten een stokje voor de schoonheidsprijs.

1.d4 d5 2.c4 c6 3.cxd5 cxd5 4.Lf4 Pc6 5.e3 Pf6 6.Pc3

6…e6

Sluit de Lc8 op. Ik weet niet echt hoe het met de theorie zit hier, maar 6…Lf5 of zelfs 6…Lg4 was volgens de engine wel mogelijk. “Iets te passief in de opening,” schreef Van Roon er zelf over.

7.Ld3 Le7 8.h3 Ld7 9.Pf3 Tc8 10.0–0 0–0 11.Tc1 Db6

En nu wordt zwart actief, misschien onterecht. 11…a6 en de ‘Bad Bishop Bounce’ (copyright Daniel King) 12…Le8 was nog wel stug geweest, en meer in de stijl van de Brabander.

12.De2 Pb4 13.Lb1

13…Pe4?

Dit bestempelde de zwartspeler achteraf als zijn ‘grote fout’. Zwart verliest geen pion (a2 hangt) maar wit heeft sterker. Van Roon was oorspronkelijk het betere 13…Txc3 van plan geweest: 14.Txc3 Lb5 15.Dd1 Lxf1 16.Dxf1 a6 (16…Pe4 17.Tb3 Dc6 18.a3 Pa6 19.Lxe4 dxe4 20.Pe5 Dc8 21.Tc3 is zo ongeveer uit) 17.Dc1 (17.Tb3 Da7) 17…Pc6 18.Pe5 Tc8 19.a3 en wit staat op alle fronten wat beter, maar bij zwart is het nog vrij solide.

14.Pe5 Le8

Het verbreken van de verbinding tussen de torens laat allerlei trucs toe. Na 14…Tcd8 (14…Tfd8?? 15.Pxd7 Txd7 16.Pxd5) 15.a3 Pxc3 16.Txc3 Pc6 17.Tfc1 staat wit ‘gewoon’ heel mooi.

15.Pxe4

Prima, maar 15.Pxd5! had direct materiaal gewonnen.

15…Txc1 16.Txc1 dxe4 17.Lxe4 Pxa2 18.Tc8

Het begint heel prozaïsch, maar na de zwarte riposte gaat Van Gisbergen los:

18…f5

19.Lxf5! Pb4

Na 19…exf5 20.Dc4+ gaat wit niet eens voor het paard op h2: 20…Kh8 (20…Lf7 21.Dxf7+) 21.Txe8! en die kan niet geslagen worden wegens stikmat.

20.Lxh7+!

Ook 20.Txe8 Txe8 21.Dh5 g6 22.Lxg6 was niet mis.

20…Kxh7 21.Txe8 Pd5

21…Txe8 22.Dh5+ Kg8 23.Dxe8+ wint de loper op e7 (of op f8).

22.Dh5+ Kg8 23.Txf8+

Ook hier was er een tweede winst, met 23.Lh6.

23…Lxf8 24.Df7+ Kh7 25.Pd7! Dxb2 26.Pxf8+ Kh8 27.Le5 a5 28.Lxg7#

Tenslotte wilden wij de lezer de volgende partij niet onthouden: een wild avontuur op een topbord in de Meesterklasse.

Thomas Beerdsen – Sipke Ernst

(Amevo Apeldoorn-Groninger Combinatie)

Met deze zege kwam de op zijn derde GM-norm jagende Thomas Beerdsen op 6 uit 6 in de Meesterklasse! Het is een vrolijke partij, maar volgens de juryleden was het vooral tegenstander Sipke Ernst die olie op het vuur gooide, en toen de Friese GM te ver ging kon de Apeldoornse IM het op meerdere manieren uitmaken.

1.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lc4 Pf6 4.d4

Het alternatief 4.d3 is een beetje rustig voor Thomas.

4…exd4 5.e5 d5 6.Lb5 Pe4 7.Pxd4

7…a6!?

Een zeer zeldzame zet. Sipke offert een pion voor het loperpaar en soepele ontwikkeling.

8.Lxc6+

Minder goed is 8.Pxc6 Dh4! en na 9.g3? (beter is nog 9.Le3 axb5 10.Dxd5 Ld7 11.Pd4 c6=) 9…Pxg3 is wit min of meer gefopt. Het gaat nog door, natuurlijk, maar zwart staat beter hier.

8…bxc6 9.Pxc6 Dd7 10.Pd4 c5 11.Pe2 Le7 12.0–0 Lb7 13.Pd2

In aanmerking kwam 13.f3 Pg5 14.Lxg5 Lxg5 15.f4.

13…Pxd2 14.Lxd2 d4 15.Pf4

15…Dc6?

Een beetje te gretig, en het witte antwoord is heel vervelend. 15…0–0 en 16…Df5 was prima speelbaar voor zwart.

16.Dg4 g6 17.Dg3

Anticipeert 17…h5, waarop hij met 18.e6 wil reageren. Na direct 17.e6 heeft zwart weer 17…f5.

Nog sterker was 17.h4, of ook 17.c4 om het paard op d5 te planten.

17…c4 18.Tfe1 0–0–0 19.a3?!

Natuurlijker was 19.Tad1, maar de AlphaZero-generatie zet geen torens meer op dezelfde rij als die van de tegenstander.

19…g5 20.Ph5

20…Dg6?

In zijn verslag op de clubsite gaf teamgenoot Max Warmerdam 20…g4 aan, “met ideeën zoals Lh4!? om de g-lijn proberen open te krijgen.” Het kan verdergaan met 21.Lb4 (pointe van 20.a3 !) 21…Lh4 22.Dxg4+ Kb8 23.Dh3 (na 23.Pf6? Lxf6 24.exf6 Thg8 25.Df4+ Ka8 is 26.f3 al gedwongen, met mooi spel voor zwart voor de ene overblijvende minuspion) 23…Thg8 24.Pg3 en wit houdt de boel bij elkaar, maar de zwarte d-pion wordt nu gevaarlijk.

Na 20…d3 houdt wit de controle met 21.cxd3 Txd3 22.Dg4+ Kb8 23.Lc3.

21.Pf6!

Die kan zwart nooit slaan omdat zijn koning dan te kwetsbaar wordt, en dat betekent dat Sipke geen tegenspel meer heeft.

21…c3

21…Dxc2? 22.La5 en 23.Tac1 is natuurlijk uit den boze. Ernst vindt nog een manier om zijn d-pion door te duwen, maar het is te weinig.

22.bxc3 Dxc2 23.Lxg5

Ook sterk was het stukoffer 23.Tab1 Dxd2 24.cxd4 met beslissende aanval, bv. 24…Lxf6 25.e6!! en de dreiging 26.Tec1+ beslist.

23…d3 24.Dh3+ Kc7

25.e6!

Altijd de beslissende zet. De zwarte koning komt in een spervuur van witte stukken terecht. Beerdsen maakt het met vaste hand uit, maar er waren ook hier al diverse winsten.

25…d2 26.Ted1 Td3 27.Df5 Txc3 28.Lf4+ Kc8 29.De5 1-0